Tết Hàn Thực được biết đến là ngày Tết truyền thống lâu đời vô cùng ý nghĩa thường diễn ra ở khu vực miền Bắc nước ta. Tuy nhiên ngày lễ này vẫn chưa được phổ biến nhiều ở các khu vực khác nên không ít người thắc mắc rằng Tết Hàn Thực là gì? Cùng theo dõi bài viết sau để hiểu rõ hơn về ý nghĩa cùng như nguồn gốc của ngày Tết đặc biệt này nhé.
1. Tết Hàn Thực là gì? Diễn ra vào ngày nào trong năm 2023?
Tết Hàn thực hay còn được dân gian gọi là Tết bánh trôi, bánh chay (“Hàn thực” có nghĩa là “đồ ăn lạnh”). Tết Hàn Thực thường được diễn ra vào ngày mồng 3 tháng 3 tại Việt Nam và Trung Quốc. Vào ngày này, đa phần mọi người sẽ xay bột nấu đậu xanh hoặc tự làm các món bánh trôi, bánh chay để cúng tổ tiên và lễ Phật.
Năm 2023, Tết Hàn Thực sẽ diễn ra vào thứ Bảy, ngày 3/3 theo Âm lịch, tức ngày 22/4 theo Dương lịch.
2. Nguồn gốc Tết Hàn Thực
Tết Hàn thực ra có nguồn gốc từ điển tích Giới Tử Thôi. Câu chuyện lấy bối cảnh ở thời Xuân Thu, vua nước Tần là Tấn Văn Công rời bỏ đất nước lưu vong trong loạn lạc, gặp được hiền sĩ Giới Tử Thôi và được giúp sức giành lại ngai vàng. Tuy nhiên, sau đó nhà vua đã quên mất sự giúp đỡ của Giới Tử Thôi nên hiền sĩ quyết định lui về ở ẩn và không hề oán trách.
Một thời gian sau, nhà vua nhớ lại liền sai người đi tìm ông. Nhưng khi tìm được, Giới Tử Thôi lại không màng danh vọng nên quyết định không trở về nhận thưởng. Nhà vua thấy vậy bèn tìm cách để ông xuất hiện bằng cách ra lệnh đốt rừng, nhưng lại không ngờ hai mẹ con ông thà chết trên núi chứ không chịu ra khỏi nơi ở vào ngày mồng 3 tháng 3 âm lịch.
Cái chết của ông khiến nhà vua vô cùng hối hận, thương tiếc và ra lệnh cho xây dựng một ngôi đền thờ cúng. Từ đó cũng ban thêm lệnh không đốt lửa trong 3 ngày liên tục kể từ mồng 3 tháng 3 âm lịch và chỉ được ăn đồ lạnh để tưởng nhớ công lao của Giới Tử Thôi.
>>> Xem thêm: Tết Hạ Nguyên là gì? Nguồn gốc, ý nghĩa và cách làm lễ Tết Hạ Nguyên
3. Ý nghĩa ngày Tết Hàn Thực trong văn hóa Việt Nam
Sau khi biết được Tết Hàn Thực là ngày gì, nhiều người vẫn thắc mắc không biết ngày lễ này có ý nghĩa gì trong văn hóa phong tục Việt Nam. Cùng Muaban.net tìm hiểu ngay sau đây.
Ngoài ra, MuaBan.net luôn cập nhật tin đăng giáo viên gia sư mới nhất bạn có thể tham khảo:
3.1 Tưởng nhớ người đã khuất
Tết Hàn Thực đúng nghĩa được hiểu là ngày ăn đồ nguội, người ta dùng đồ nguội lạnh để tưởng nhớ về người thân đã khuất. Cũng như trong tiểu thuyết Đông Chu Liệt Quốc của Trung Quốc, nguồn gốc của Lễ Hàn Thực có liên quan đến nỗi đau về sự ra đi của hiền sĩ Giới Tử Thôi.
Nhưng ở Việt Nam, lễ Hàn Thực có một nét đặc biệt, thể hiện ở chỗ người ta không phải kiêng kỵ lửa mà sẽ chuẩn bị bánh khô, đồ nguội để cúng tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn sinh thành, dưỡng dục.
3.2 Thể hiện văn hóa, truyền thống Việt Nam
Bánh trôi nước hay bánh chay đã được sử dụng ở Việt Nam từ lâu đời. Thơ của Hồ Xuân Hương cũng có hình ảnh chiếc bánh trôi nước như một phép ẩn dụ đẹp đẽ cho câu chuyện về một người phụ nữ trong sáng, tận tụy, hy sinh.
Bánh chay, bánh trôi thường được nắn dạng hình tròn, với phần vỏ bánh làm từ bột gạo nếp, bên trong là nhân đường đỏ đậu xanh hoặc không nhân. Sau khi luộc chín sẽ dùng chung với nước đường.
Cả 2 loại bánh đều làm bằng bột nếp, vừa trắng vừa thơm, cũng là 2 món ăn thể hiện rõ nét nền văn hóa lúa nước lâu đời của dân tộc ta. Mang ý nghĩa ca ngợi, trân trọng thành quả lao động của người nông dân.
>>> Xem thêm: Tết Trung thu 2023 ngày mấy? Ý nghĩa tết trung thu là gì?
3.3 Gia đình đoàn viên, ôn lại kỷ niệm
Mỗi khi Tết đến, tất cả các thành viên cùng nhau ăn tối trong những buổi sum họp gia đình. Vào ngày này, các gia đình Việt Nam chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để tỏ lòng thành cúng Phật, cúng tổ tiên, cúng thần linh ở nhiều nơi.
Mâm cỗ Tết Hàn Thực bao gồm hương, hoa, quả tươi, trầu cau và tránh trưng bày các loại quả có gai. Ngoài ra, trên bàn thờ nên có một ly nước sạch để tượng trưng cho sự trong sạch của gia chủ khi thực hiện nghi lễ.
4. Những tục lệ trong ngày Tết Hàn Thực ở Việt Nam
Ngoài những ý nghĩa sâu xa, mỗi ngày lễ đều có tục lệ riêng thể hiện sự thành kính. Vậy những phong tục phổ biến của Tết Hàn Thực là gì? Câu trả lời sẽ được giải đáp ngay sau đây.
4.1 Tục lệ ăn bánh trôi, bánh chay
Bánh trôi, bánh chay là món ăn đặc trưng của người Việt trong mỗi dịp Tết Hàn Thực. Cũng từ đó mà bánh trôi còn được gọi là “bánh Hàn Thực”. Phong tục ăn bánh chay, bánh trôi vào ngày Hàn Thực được cho là bắt nguồn từ thời Lê Trung Hưng, tức vào năm 1533 – 1789.
Bánh trôi, bánh chay là món ăn nổi tiếng trong ngày Tết Hàn Thực, mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp và là hình ảnh thu nhỏ của nét đẹp văn hóa, bản sắc của dân tộc Việt Nam.
Trong ngày này mọi người trong gia đình sẽ tụ họp và cùng nhau làm ra các miếng bánh với hình dáng tròn đồng đều. Sau khi lễ cúng ông bà tổ tiên xong thì sẽ quây quần bên nhau tận hưởng mùi vị thơm ngon của bánh trong không khí ấm áp.
>>> Xem thêm: Tết Đoan Ngọ cúng gì, nguồn gốc thế nào?
4.2 Tục lệ ăn bánh cuốn
Theo sử sách, bánh cuốn cũng là món ăn truyền thống của ngày Tết này. Theo ghi chép của Lê Tắc vào thời Trần, trong ngày Tết Hàn Thực, người ta thường sẽ đem bánh đi biếu và gửi những lời chúc sức khỏe đến người thân.
5. Cần cúng gì vào ngày Tết Hàn Thực?
Vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch, mỗi gia đình thường chuẩn bị mâm cỗ cúng gia tiên, cúng Phật. Mâm cỗ gồm bánh trôi, bánh chay, trầu cau, hương hoa, hoa tươi và các loại quả có sẵn. Số lẻ thường được cho là mang lại may mắn nên bánh trôi, bánh chay thường được bày theo mâm ba hoặc mâm năm.
6. Những thắc mắc xung quanh ngày Tết Hàn Thực
Bên cạnh việc hiểu được Tết Hàn Thực là gì, Muaban.net cũng sẽ giúp bạn giải đáp những thắc mắc về ngày lễ đặc biệt này tại Việt Nam ngay sau đây.
6.1 Điều kiêng kỵ trong Tết Hàn Thực là gì?
Ngoài các nghi lễ được thực hiện, Tết Hàn thực có những điều kiêng kỵ quan trọng như:
- Không cúng bánh trôi nhiều màu sắc: Tết Hàn Thực là ngày cúng tổ tiên, lễ Phật, vì vậy, bánh chỉ có màu trắng tự nhiên tượng trưng cho sự tinh khiết và giản dị cần được tôn trọng.
- Không đi du lịch: Theo quan niệm dân gian, vong linh của người đã khuất thường đi theo người thân trong gia đình nên việc đi du lịch trong dịp Tết Hàn Thực có thể gặp tai ương, họa vô đơn chí.
- Tránh ăn trái có gai, có vị đắng: Có nghĩa là tránh những điều bất hạnh, đau khổ, nếu ăn thì cuộc đời thêm cay đắng, khó khăn.
- Không tặng hoa ly, hoa sứ, cúc vạn thọ: tránh mang lại xui xẻo cho gia đình.
6.2 Tết Hàn Thực liệu có phải là Tết Thanh Minh?
Vì Tết Hàn Thực và Tết Thanh Minh thường trùng nhau nên nhiều người nhầm lẫn hai ngày lễ này với một ngày lễ. Nhưng hai ngày lễ này lại có ý nghĩa hoàn toàn khác nhau.
Trong ngày Tết Hàn thực, các gia đình đều chuẩn bị mâm cỗ cúng Phật tổ để bày tỏ lòng thành kính, cùng quây quần ăn bánh trôi, bánh chay để chúc phúc cho gia đình. Mặt khác, Tết Thanh Minh là dịp để con cháu thăm viếng mồ mả, quét dọn mồ mả, tu sửa mồ mả, bày tỏ lòng kính trọng và tưởng nhớ những người đã khuất.
Ngoài ra, Tết Hàn thực là vào ngày mùng 3 tháng 3 Âm lịch hàng năm, còn Tết Thanh Minh hàng năm không có ngày cố định, chỉ là vào ngày mùng 1 tháng 3 Âm lịch.
6.3 Tết Hàn Thực là Tết của Việt Nam hay Trung Quốc?
Tết Hàn thực của Việt Nam có nguồn gốc từ phong tục Trung Hoa, nhưng khi du nhập vào văn hóa dân gian nước ta thì đã hòa nhập và thay đổi gần như hoàn toàn.
Tết Hàn Thực thường được gộp với Tết Bánh trôi/ Bánh chay/Tết tháng Ba của Việt Nam. Vào ngày này theo thông lệ ở nước ta thì ít khi kỵ lửa và chỉ ăn đồ nguội. Vì vậy, có thể nói Tết Hàn Thực hay còn gọi là Tết bánh trôi, bánh chay của người Việt và là một nét đẹp văn hóa đặc sắc.
Khi đến Tết Hàn Thực, người Trung Quốc sẽ kiêng dùng lửa và chỉ ăn đồ nguội. Đồng thời, họ liên tục tham gia nhiều hoạt động truyền thống như viếng mộ, chọi gà, đánh đu, đua thuyền.
Tết Hàn Thực tuy xuất phát từ Trung Hoa nhưng đến lúc du nhập vào Việt Nam thì ý nghĩa về mặt tâm linh đã được thay đổi phần nào. Nếu người Trung không dùng lửa và chỉ ăn nguội để tưởng nhớ vị hiền sĩ Giới Tử Thôi thì Tết Hàn Thực tại Việt Nam sẽ hướng đến ý nghĩa ghi nhớ công lai của bậc sinh thành đã khuất, hướng về cội nguồn.
6.4 Có phải thắp hương vào ngày Tết Hàn Thực không?
Nhiều người thắc mắc có nhất thiết phải thắp hương trong Tết Hàn Thực hay không? Theo lời người xưa dạy bảo, việc thắp hương vào mồng 3 tháng 3 âm lịch là điều đúng đắn và cần thiết.
Đây là lễ nghi thể hiện sự thành kính, ghi nhớ công ơn tổ tiên đã xây dựng và bảo vệ lãnh thổ chủ quyền. Đồng thời cũng là dịp để con cháu quây quần ôn lại chuyện xưa và cầu nguyện cho một tương lai bình an, mọi chuyện đều thuận lợi.
Theo lời người xưa thì chỉ nên thắp hương theo số lẻ 1, 3, 5 để thể hiện lòng thành kính và tránh thắp hương số chẵn 2, 4, 6 vì tượng trưng cho điều không may mắn. Nếu gia đình quá đông thành viên thì có thể đại diện thắp 3 nén hương để thể hiện lòng thành kính của con cháu trong nhà là được.
Thông qua bài viết trên, chắc hẳn bạn đọc đã hiểu rõ Tết Hàn Thực là gì và những tục lệ văn hóa mang ý nghĩa thiêng liêng của người Việt. Theo dõi và truy cập Muaban.net thường xuyên để tìm hiểu thêm những kiến thức hữu ích về phong thủy và các tin đăng về mua bán nhà đất, tìm việc làm nhé.
>>> Xem thêm:
- Cúng thí thực cô hồn là gì? Những điều cần lưu ý khi cúng thí thực cô hồn
- Mâm lễ cúng gia tiên rằm tháng 7: Nguồn gốc, ý nghĩa và cách cúng lễ
