Hộp số CVT đang ngày càng trở nên phổ biến trên nhiều dòng ô tô hiện đại nhờ khả năng vận hành mượt mà và tiết kiệm nhiên liệu. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ hộp số CVT là gì và nó khác biệt ra sao so với hộp số tự động (AT) hay hộp số sàn (MT) truyền thống. Nếu bạn cũng đang băn khoăn về những vấn đề này, hãy cùng Muaban.net tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để có cái nhìn rõ ràng và dễ hiểu hơn trước khi chọn mua xe phù hợp.
I. Hộp số CVT là gì ?
CVT là viết tắt của cụm từ Continuously Variable Transmission, được hiểu là hộp số biến thiên vô cấp. Đây là loại hộp số tự động có khả năng thay đổi tỷ số truyền một cách liên tục và mượt mà, thay vì chia thành từng cấp số cố định như các hộp số truyền thống. Với những ưu điểm nổi bật, hộp số CVT ngày càng được nhiều hãng xe tin dùng, đặc biệt là các dòng xe phổ thông đến từ Toyota, Honda, Mitsubishi, Nissan và nhiều thương hiệu khác.
Ý tưởng đầu tiên về hộp số CVT được danh họa Leonardo da Vinci phác thảo vào năm 1490. Tuy nhiên, đến năm 1939, công nghệ này mới chính thức được đưa vào sản xuất và ứng dụng thực tế trên xe ô tô.
Xem thêm: Nên mua xe số sàn hay tự động? Ưu nhược điểm của từng loại xe
II. Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hộp số CVT
Đằng sau khả năng vận hành êm ái và tiết kiệm nhiên liệu của hộp số CVT là một cơ cấu truyền động thông minh với thiết kế tinh gọn nhưng hiệu quả. Không sử dụng các cấp số cố định như hộp số truyền thống, CVT hoạt động dựa trên sự phối hợp linh hoạt giữa dây đai truyền lực và hệ thống ròng rọc biến thiên. Phần nội dung dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cấu tạo đặc trưng cùng nguyên lý vận hành liền mạch đã làm nên sự khác biệt của công nghệ hộp số hiện đại này.
1. Cấu tạo của hộp số CVT
Hộp số CVT có cấu tạo tương đối đơn giản nhưng lại sở hữu cơ chế truyền động linh hoạt và hiệu quả. Ba thành phần chính giúp hệ thống này vận hành trơn tru bao gồm:
- Dây đai truyền lực làm từ kim loại hoặc cao su có khả năng chịu tải cao.
- Hệ thống puly (ròng rọc) đầu vào và đầu ra, đều có khả năng thay đổi đường kính làm việc.
- Cơ cấu điều khiển sử dụng áp suất thủy lực hoặc lò xo để điều chỉnh khoảng cách giữa các mặt puly.
Mỗi puly trong hệ thống đều được cấu tạo từ hai khối hình nón nghiêng khoảng 20 độ, đặt đối diện nhau. Dây đai truyền lực hình chữ V chạy bên trong rãnh giữa hai khối nón này. Khi hai mặt nón dịch chuyển xa nhau, dây đai sẽ nằm sâu vào rãnh, làm giảm bán kính quay. Ngược lại, khi hai mặt nón tiến lại gần, dây đai dịch chuyển ra ngoài và bán kính quay tăng lên.
Puly đầu vào (còn gọi là puly chủ động) được gắn trực tiếp với trục quay của động cơ, tiếp nhận mô-men xoắn để đưa vào hộp số. Trong khi đó, puly đầu ra (puly bị động) đảm nhận vai trò truyền mô-men xoắn từ hộp số đến trục truyền động dẫn tới bánh xe. Hai hệ puly này hoạt động đồng bộ, tạo thành một bộ truyền liên tục.
Khoảng cách từ trục puly đến điểm tiếp xúc của dây đai được gọi là bán kính quay. Tỷ số giữa bán kính quay của puly chủ động và puly bị động chính là yếu tố xác định tỷ số truyền. Khi hệ thống điều chỉnh đường kính làm việc của puly, tỷ số truyền cũng thay đổi liên tục mà không cần chuyển qua từng cấp số như các loại hộp số truyền thống.
Ngoài ba bộ phận cơ khí chính, hộp số CVT còn được trang bị các bộ vi xử lý và cảm biến điện tử, giúp giám sát và điều khiển hoạt động của hệ thống theo thời gian thực. Tuy nhiên, chính sự kết hợp giữa dây đai và hệ puly biến thiên mới là nền tảng tạo nên khả năng truyền động mượt mà và hiệu suất tối ưu của hộp số CVT.
2. Nguyên lý hoạt động
Để hiểu rõ hơn về hộp số CVT, tiếp theo đây hãy cùng Muaban.net đi sâu vào nguyên lý hoạt động đối với từng loại số sau đây:
- Đối với số tiến
Hộp số CVT vận hành dựa trên nguyên lý thay đổi liên tục tỷ số truyền thông qua hai puly có cấu tạo đặc biệt. Mỗi puly gồm hai đĩa hình nón đối xứng, có khả năng trượt lại gần hoặc tách xa nhau để điều chỉnh vị trí dây đai.
Khi hai nửa puly ép sát, dây đai sẽ nằm ở vị trí xa trục quay, làm tăng bán kính hoạt động của puly. Ngược lại, khi hai nửa tách ra, dây đai hạ xuống gần trục hơn, khiến bán kính làm việc giảm đi. Trong quá trình xe vận hành, nếu puly chủ động tăng bán kính, puly bị động sẽ giảm, và ngược lại, nhằm duy trì sự căng khít của dây đai và giúp lực truyền được ổn định.
Khi puly chủ động có bán kính nhỏ và puly bị động có bán kính lớn, dây đai quay chậm hơn ở đầu ra, giống như xe đang chạy ở “số thấp” – phù hợp để khởi động hoặc leo dốc. Ngược lại, nếu puly chủ động có bán kính lớn và puly bị động có bán kính nhỏ, dây đai quay nhanh hơn ở đầu ra, tương ứng với “số cao” – giúp xe tăng tốc nhanh và tiết kiệm nhiên liệu khi chạy đều.
Quá trình thay đổi này được điều khiển bởi hệ thống thuỷ lực thông minh, giúp hộp số CVT chuyển số mượt mà, không bị giật như hộp số truyền thống. Nhờ đó, xe vận hành êm ái và tiết kiệm nhiên liệu hơn.
- Đối với số lùi
Để xe có thể lùi, hộp số CVT được bổ sung thêm một cụm bánh răng hành tinh nằm phía trước hệ thống truyền đai. Cụm bánh răng này bao gồm: một bánh răng trung tâm gọi là bánh răng mặt trời, các bánh răng hành tinh nhỏ xoay quanh, một khung đỡ (cần dẫn), và một vòng răng ngoài bao quanh toàn bộ hệ thống. Kèm theo đó là một bộ ly hợp tương tự như trên hộp số tự động.
Khi xe chạy tiến, động cơ truyền lực đến bánh răng mặt trời. Lực từ đây làm quay các bánh răng hành tinh và kéo theo cần dẫn quay theo cùng chiều, từ đó truyền lực đến puly chủ động và làm bánh xe quay về phía trước.
Khi chuyển sang chế độ lùi, bộ ly hợp sẽ giữ cố định vòng răng ngoài. Việc này khiến các bánh răng hành tinh quay theo hướng ngược lại so với lúc chạy tiến. Nhờ vậy, chuyển động truyền tới cần dẫn và sau đó tới puly chủ động cũng bị đảo chiều, giúp xe di chuyển về phía sau.
Xem thêm: AT là gì? So sánh hộp số MT và AT đúng chuẩn, chi tiết nhất
III. Ưu và nhược điểm của hộp số CVT
Hộp số vô cấp CVT được đánh giá cao nhờ khả năng vận hành êm ái và tiết kiệm nhiên liệu, đặc biệt phù hợp với các dòng xe nhỏ trong đô thị. Tuy nhiên, bên cạnh những điểm mạnh nổi bật, hộp số này cũng tồn tại một số hạn chế nhất định trong quá trình sử dụng. Hãy cùng Mua Bán điểm qua những ưu và nhược điểm đáng chú ý của hộp số CVT nhé.
1. Ưu điểm
Hộp số CVT là loại hộp số có khả năng thay đổi tỷ số truyền liên tục, thường được trang bị trên các dòng xe nhỏ bởi sở hữu những ưu điểm nổi bật như sau:
- Dễ điều khiển: Hộp số CVT giúp người lái thao tác đơn giản, gần giống hộp số tự động thông thường nhưng tối ưu hơn. Hệ thống luôn tự điều chỉnh vòng tua động cơ phù hợp với tốc độ xe, mang lại cảm giác lái linh hoạt, dễ chịu và an toàn.
- Chuyển động mượt mà: Không phân chia theo cấp số giống như các loại hộp số truyền thống, CVT hoạt động liên tục và không bị ngắt quãng. Điều này giúp xe tăng hoặc giảm tốc êm ái, không bị giật cục khi đột ngột chuyển số.
- Tiết kiệm nhiên liệu: Nhờ khả năng thay đổi tỷ số truyền linh hoạt ở mọi dải tốc độ, hộp số CVT hỗ trợ động cơ luôn vận hành ở mức tối ưu nhất. Điều này giúp giảm tiêu hao nhiên liệu một cách đáng kể, nhất là khi di chuyển trong đô thị với tần suất dừng – chạy liên tục.
- Kết cấu đơn giản, chi phí hợp lý: CVT sở hữu thiết kế và cơ chế hoạt động ít phức tạp hơn nhiều loại hộp số khác như MT, AT hay DCT. Do đó, chi phí sản xuất thấp hơn, dễ sửa chữa và bảo trì. Ngoài ra, hộp số này cũng nhỏ gọn và nhẹ, phù hợp với đại đa số các dòng xe phổ thông hiện nay.
2. Nhược điểm
Bên cạnh những ưu điểm nổi bật kể trên, hộp số CVT cũng tồn tại không ít những điểm trừ sau đây:
- Khó cảm nhận chuyển số: Các hộp số như hộp số sàn, tự động AT hay DCT đều có các cấp số với bộ bánh răng và ly hợp tương ứng, giúp người lái cảm nhận rõ việc lên hay xuống số. Tuy nhiên, với hộp số CVT, do không có các cấp số cố định, người lái không cảm nhận được sự chuyển số. Mặc dù các nhà sản xuất đã tích hợp chế độ chuyển số ảo, hay chế độ số tay/bán tự động qua cần số hoặc lẫy chuyển số, nhưng trải nghiệm này vẫn không thật sự tự nhiên. Vì thế, với các xe thể thao, nhà sản xuất thường chọn hộp số AT thay vì CVT.
- Cần thay dây đai định kỳ: Hệ truyền động của hộp số CVT sử dụng dây đai để truyền lực. Sau một thời gian sử dụng, dây đai có thể bị giãn hoặc trượt, làm giảm hiệu quả hoạt động của hộp số. Các nhà sản xuất khuyến nghị thay dây đai sau mỗi 50.000 – 100.000 km để đảm bảo hộp số hoạt động ổn định.
IV. Sự khác biệt giữa hộp số CVT và hộp số AT và MT
Hiện nay, có ba loại hộp số phổ biến nhất trên ô tô là CVT (hộp số vô cấp), AT (hộp số tự động có cấp) và MT (hộp số sàn). Mỗi loại đều có cơ chế hoạt động riêng, mang đến trải nghiệm lái khác nhau cùng những ưu và nhược điểm nhất định. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa chúng sẽ giúp người dùng lựa chọn được loại hộp số phù hợp với nhu cầu sử dụng và phong cách lái của mình. Dưới đây là những điểm khác biệt cơ bản giữa hộp số CVT, AT và MT.
1. Hộp số vô cấp CVT và hộp số tự động AT
Trên thực tế, cả hộp số CVT và AT đều được xếp vào nhóm hộp số tự động, vì cùng sử dụng hệ thống thủy lực để vận hành. Tuy nhiên, giữa hai loại này vẫn tồn tại nhiều điểm khác biệt rõ rệt về nguyên lý hoạt động và trải nghiệm lái. Cụ thể như sau:
- Hộp số CVT (vô cấp): Hoạt động dựa trên hệ thống puly và dây đai, cho phép thay đổi tỷ số truyền liên tục, mượt mà mà không chia thành từng cấp số cụ thể. Nhờ đó, xe tăng tốc ổn định, không bị giật khi chuyển số.
- Hộp số AT (tự động có cấp): Vận hành thông qua các bộ bánh răng và ly hợp, tỷ số truyền được chia thành các cấp số riêng biệt (như 4, 5, 6 cấp…). Mỗi khi chuyển số, hộp số sẽ thay đổi bánh răng tương ứng, tạo cảm giác lên số hoặc xuống số rõ ràng hơn.
Tóm lại, hộp số CVT mang lại cảm giác lái mượt mà, tiết kiệm nhiên liệu tốt hơn, trong khi hộp số AT lại cho trải nghiệm lái chân thực và phù hợp với những ai thích cảm giác chuyển số rõ ràng.
Xem thêm: Công nghệ van biến thiên VVA là gì? Dòng xe nào được trang bị VVA
2. Hộp số vô cấp CVT và hộp số sàn MT
Giữa hộp số CVT và hộp số sàn (MT) có sự khác biệt hoàn toàn về cách vận hành cũng như trải nghiệm lái.
- Hộp số sàn MT (Manual Transmission): Còn gọi là hộp số tay. Người lái phải chủ động thao tác chuyển số bằng cần số kết hợp với chân côn. Điều này đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa tay và chân, mang đến cảm giác lái chân thực, phù hợp với những ai yêu thích trải nghiệm điều khiển xe một cách chủ động và kỹ thuật.
- Hộp số vô cấp CVT: Toàn bộ quá trình sang số đều diễn ra tự động, không cần can thiệp bằng tay hay chân côn. Người lái chỉ cần thao tác ga và phanh, giúp việc điều khiển xe trở nên đơn giản, nhẹ nhàng hơn – đặc biệt là khi di chuyển trong đô thị đông đúc. Tuy nhiên, do không có cảm giác chuyển số rõ ràng nên CVT thường không mang lại cảm giác lái “thật tay” như hộp số sàn.
Tóm lại, hộp số MT đòi hỏi kỹ năng nhiều hơn nhưng mang lại cảm giác lái thú vị, còn CVT hướng đến sự tiện lợi và thoải mái cho người dùng.
Xem thêm: Đèn cảnh báo nguy hiểm trên ô tô – Các loại đèn cảnh báo và ý nghĩa
V. Một số dòng xe sử dụng hộp số CVT
Có thể khẳng định rằng, hộp số vô cấp CVT ngày càng phổ biến trong ngành công nghiệp ô tô hiện đại nhờ khả năng vận hành mượt mà, tiết kiệm nhiên liệu và phù hợp với nhu cầu di chuyển trong đô thị. Chính vì thế, nhiều hãng xe nổi tiếng trên thế giới hiện nay đã trang bị CVT cho các mẫu xe ở phân khúc sedan và SUV cỡ nhỏ, trung. Một số mẫu xe phổ thông đang sử dụng hộp số CVT có thể kể đến như:
- Honda: Các dòng xe như Honda City, Civic, CR-V,… đều được trang bị hộp số CVT, mang lại cảm giác lái êm ái, tiết kiệm nhiên liệu mà vẫn đảm bảo sức mạnh động cơ.
- Toyota: Những cái tên quen thuộc như Toyota Vios, Altis, Corolla Cross hay Raize đều sử dụng hộp số CVT, giúp việc lái xe trong phố trở nên nhẹ nhàng, thoải mái hơn.
- Mitsubishi: Mẫu Mitsubishi Outlander sử dụng hộp số CVT kết hợp hệ dẫn động êm mượt, hỗ trợ tốt khi di chuyển xa hay leo dốc.
- Hyundai và Kia: Các mẫu crossover cỡ nhỏ như Hyundai Creta và Kia Sonet cũng chọn CVT để tối ưu trải nghiệm lái trong điều kiện đô thị đông đúc.
Nếu bạn đang tìm kiếm một chiếc xe ô tô đã qua sử dụng được trang bị hộp số CVT để tiết kiệm chi phí nhưng vẫn đảm bảo độ bền và hiệu suất, đừng bỏ qua các lựa chọn tại Muaban.net. Trang web cung cấp hàng ngàn tin rao bán ô tô cũ uy tín, đa dạng thương hiệu và phân khúc, giúp bạn dễ dàng tìm được mẫu xe phù hợp với nhu cầu và ngân sách.
| Tham khảo các mẫu xe ô tô cũ giá rẻ, giấy tờ chính chủ, đảm bảo uy tín tại Muaban.net |
Trên đây là những thông tin cơ bản giúp bạn hiểu rõ hơn về hộp số CVT là gì, cũng như sự khác biệt giữa CVT với hộp số AT và MT. Hãy nhớ rằng, mỗi loại hộp số đều có ưu và nhược điểm riêng, phù hợp với từng nhu cầu sử dụng khác nhau. Đừng quên truy cập Muaban.net thường xuyên để xem thêm đa dạng các bài viết chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức xe,… đến từ đội ngũ tác giả uy tín, chuyên nghiệp hàng đầu của chúng tôi nhé.
Nguồn tham khảo: Tổng hợp
