Tài sản là gì? Tài sản gồm những gì theo Bộ luật Dân sự?

Trong giai đoạn này, các giao dịch tài sản diễn ra ngày càng nhiều, việc trình bày thông tin chính xác, phù hợp với đối tượng liên quan không chỉ giúp người mua dễ hình dung mà còn hạn chế rủi ro pháp lý về sau. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách mô tả tài sản rõ ràng, đúng đối tượng, từ khái niệm cơ bản đến phân loại, quyền sở hữu và trách nhiệm pháp lý, đặc biệt hữu ích cho giao dịch nhà đất.

I. Khái niệm tài sản trong pháp luật dân sự

Theo Điều 105 Bộ luật Dân sự 2015, tài sản được hiểu là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. Trong đó, quyền tài sản được quy định rõ tại Điều 115: “Quyền tài sản là quyền trị giá được bằng tiền, bao gồm quyền tài sản đối với đối tượng quyền sở hữu trí tuệ, quyền sử dụng đất và các quyền tài sản khác.” Việc nắm rõ khái niệm và phạm vi này là nền tảng quan trọng để biết cách mô tả tài sản rõ ràng, đúng đối tượng, đảm bảo giao dịch minh bạch và hạn chế rủi ro tranh chấp.

Một số đặc điểm nổi bật của tài sản theo pháp luật dân sự:

• Tài sản có thể hiện hữu hoặc hình thành trong tương lai: Ví dụ nhà đang xây, công trình chưa hoàn thiện; quyền sử dụng đất chưa được giao.
• Tài sản có thể được xác định về mặt pháp lý: Có thể chứng minh quyền sở hữu, thời điểm xác lập quyền, nguồn gốc, giấy tờ liên quan.
• Tài sản phải có giá trị (có thể định giá được trong nhiều trường hợp): Với “quyền tài sản”, Bộ luật quy định rõ rằng những quyền nào có thể quy đổi ra tiền mới được công nhận là quyền tài sản.
• Pháp luật bảo hộ quyền sở hữu và quyền khác đối với tài sản: Có hệ thống quyền: quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt; và có các quyền khác (như quyền hưởng dụng, quyền bề mặt, quyền đối với đất liền kề…) được luật quy định.

II. Phân loại tài sản theo quy định của Bộ luật Dân sự

Việc phân loại tài sản sẽ giúp làm rõ bản chất và phạm vi của từng loại, từ đó tạo thuận lợi cho việc so sánh, lựa chọn và giao dịch. Theo Bộ luật Dân sự 2015, tài sản được chia thành hai nhóm chính:

1. Tài sản vật chất

Đây là những tài sản hữu hình, tồn tại dưới dạng có thể nhìn thấy, cầm nắm và đo lường được. Nhóm này bao gồm:

• Tài sản là vật: Chia thành động sản (có thể di chuyển, ví dụ ô tô, máy móc) và bất động sản (gắn liền với đất như nhà ở, công trình xây dựng). Về pháp lý, một vật chỉ được công nhận là tài sản khi trở thành đối tượng của quan hệ pháp luật và mang lại lợi ích cho chủ thể sở hữu.
• Tiền tệ: Được coi là vật ngang giá chung, dùng làm thước đo giá trị, phương tiện thanh toán, trao đổi và tích lũy. Tiền có thể là nội tệ hoặc ngoại tệ, miễn là đang được lưu thông hợp pháp.
• Giấy tờ có giá: Là loại giấy tờ ghi nhận quyền tài sản và có thể quy đổi thành tiền như séc, trái phiếu, cổ phiếu, tín phiếu… Chúng có giá trị trong giao dịch dân sự thông qua mua bán, chuyển nhượng, cầm cố hoặc thế chấp.

2. Tài sản phi vật chất

Khác với tài sản hữu hình, nhóm này không tồn tại dưới dạng vật chất nhưng vẫn có giá trị kinh tế và được pháp luật bảo hộ. Theo Điều 115 Bộ luật Dân sự 2015, tài sản phi vật chất bao gồm:

• Quyền tài sản đối với sở hữu trí tuệ: như quyền tác giả, bằng sáng chế, nhãn hiệu…
• Quyền sử dụng đất: quyền khai thác, chuyển nhượng, cho thuê theo quy định.
• Quyền đòi nợ và các quyền tài sản khác: phát sinh từ quan hệ hợp đồng hoặc nghĩa vụ dân sự.

III. Phân biệt và phân loại tài sản trong thực tiễn pháp luật

Trong thực tế, việc phân loại tài sản thường linh hoạt và chi tiết hơn nhằm đáp ứng yêu cầu về kế toán, thuế cũng như giao dịch dân sự. Bảng dưới đây tổng hợp những nhóm tài sản phổ biến, hỗ trợ bạn mô tả một cách rõ ràng và dễ hiểu khi đăng tin trên các nền tảng mua bán.

Tham khảo thêm: Các Yếu Tố Pháp Lý Cần Kiểm Tra Khi Mua Nhà Đất Để Tránh Rủi Ro Khi Giao Dịch

IV. Quyền sở hữu và các quyền khác đối với tài sản

Theo Điều 158 Bộ Luật Dân sự 2015, quyền sở hữu là quyền của cá nhân, tổ chức đối với tài sản trong việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt. Phạm vi bao gồm:

• Quyền chiếm hữu: quyền nắm giữ, kiểm soát thực tế tài sản.
• Quyền sử dụng: quyền khai thác, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản.
• Quyền định đoạt: quyền bán, chuyển nhượng, tặng cho, cho thuê, hoặc từ bỏ quyền sở hữu, tiêu hủy tài sản theo luật định. 

Điều 159 BLDS 2015 quy định về các quyền khác đối với tài sản bao gồm: quyền đối với bất động sản liền kề, quyền hưởng dụng, quyền bề mặt và một số quyền tài sản khác mà chủ sở hữu có thể chuyển giao, cho phép người khác thực hiện hoặc bị pháp luật giới hạn trong những trường hợp nhất định.

Bên cạnh đó, quyền sở hữu bị hạn chế trong các trường hợp:

• Hạn chế do luật chuyên ngành (ví dụ đất đai, di sản văn hóa).
• Hạn chế do lợi ích công cộng, quốc gia, an ninh, trật tự an toàn xã hội.
• Hạn chế do chủ thể không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, hoặc do tranh chấp, khiếu kiện, trong quá trình xử lý kiện đòi tài sản.

Tham khảo thêm: Mẫu đơn chuyển nhượng đất cho con chính xác và mới nhất 2023

V. Trách nhiệm pháp lý liên quan đến tài sản

Để mô tả tài sản một cách chính xác, không chỉ cần nắm khái niệm và phân loại, mà còn phải hiểu rõ về trách nhiệm pháp lý, cách chứng minh quyền sở hữu cũng như các biện pháp bảo vệ quyền lợi. Cụ thể:

Theo Điều 162 BLDS 2015, chủ sở hữu tài sản chịu trách nhiệm chính đối với mọi rủi ro phát sinh từ tài sản, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác hoặc các bên thỏa thuận. Cụ thể:

• Chủ sở hữu là người trực tiếp có quyền và nghĩa vụ quản lý, bảo vệ tài sản, thực hiện nghĩa vụ thuế, và chịu trách nhiệm khi tài sản gây thiệt hại cho người khác.
• Đối với tài sản chung (vợ chồng, cộng đồng, doanh nghiệp…), trách nhiệm được xác định dựa trên phần sở hữu, thỏa thuận hoặc quy định pháp luật.

Để đảm bảo giao dịch hợp pháp, việc chứng minh quyền sở hữu tài sản là yếu tố then chốt. Các phương thức chứng minh bao gồm:

• Giấy tờ pháp lý: sổ đỏ, giấy chứng nhận đăng ký, giấy tờ chứng minh quyền sở hữu.
• Hợp đồng, chứng từ: hợp đồng mua bán, chuyển nhượng, hóa đơn, biên lai.
• Chứng cứ thực tế: quá trình quản lý, khai thác, sử dụng tài sản từ lâu.
• Thời hiệu chiếm hữu: người chiếm hữu ngay tình, liên tục, công khai có thể xác lập quyền sở hữu sau 10 năm đối với động sản hoặc 30 năm đối với bất động sản (theo BLDS 2015).

Quyền sở hữu tài sản được pháp luật bảo vệ thông qua nhiều biện pháp, giúp người mua yên tâm khi giao dịch. Các biện pháp chính bao gồm:

• Khởi kiện đòi tài sản: khi tài sản bị chiếm giữ trái pháp luật, chủ sở hữu có thể yêu cầu Tòa án buộc trả lại.
• Đăng ký quyền sở hữu: áp dụng với bất động sản và một số loại động sản, tạo bằng chứng pháp lý vững chắc.
• Hợp đồng, thỏa thuận rõ ràng: khi mua bán, tặng cho, thuê, cho vay để tránh tranh chấp.
• Công chứng, chứng thực: theo yêu cầu của pháp luật hoặc để tăng tính an toàn pháp lý cho giao dịch.

Kết luận

Bài viết trên Mua Bán đã cung cấp cái nhìn toàn diện về cách mô tả tài sản rõ ràng, đúng đối tượng từ định nghĩa đến các trách nhiệm pháp lý. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp bạn vững tin hơn khi thực hiện giao dịch, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản. Đừng quên tiếp tục theo dõi Mua Bán để khám phá thêm nhiều bài viết hữu ích và hàng ngàn tin đăng bất động sản chất lượng khác. 

Nguồn tham khảo: Thư viện Pháp Luật

Đọc thêm: Kinh nghiệm trả tiền khi mua đất | Bỏ túi bí kíp tránh rủi ro khi giao dịch